TRO BỤI
« Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi
Để một mai tôi về làm cát bụi,… »
(Trịnh Công Sơn, Cát Bụi)
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn dùng hình ảnh “Hạt Bụi” để nói về thân phận con người. Không biết nhạc sĩ Trịnh sống và xác tín theo niềm tin, theo tôn giáo nào, nhưng khi dùng hình ảnh « hạt bụi » để nói về phần con người được cát bụi hóa kiếp thành con người rồi sẽ trở về với bụi đất, có lẽ ông lấy nguồn cảm hứng trong Kinh Thánh : Thiên Chúa dùng bùn đất tạo dựng con người đầu tiên là nguyên tổ Ađam (x. St 2, 7) và sau khi nguyên tố phạm tội bất phục tùng, Thiên Chúa đã phạt ông và con cháu sau này cũng sẽ trở về với cát bụi.. : « Ngươi là bụi đất, và sẽ trở về với bụi đất.” » (St 3, 19), thân phận con người thật mỏng dòn rồi sẽ thoáng mất đi :
« Ôi cát bụi phận nầy,
vết mực nào xóa bỏ không hay »
Bụi thường được dùng kết hợp đồng hóa với tro, bản Kinh Thánh Bảy Mươi nhiều lần các học giả dùng từ « bụi » để nói và đồng hóa « tro ». Trong Kinh Thánh tro bụi là biểu tượng tội lỗi, sự mỏng dòn của con người, sự khiêm tốn, nỗi đau khổ và cả sự thống hối ăn năn khi con người đã lỡ vấp phạm :
• Trái tim và tấm lòng của người tội lỗi được ví như là bụi tro, sách Khôn Ngoan có nói rằng : « Con tim của anh là tro bụi, hy vọng của anh hèn hơn đất, cuộc đời của anh tệ hơn bùn » (Kn 15, 10), không gì tệ hơn bùn đất, tro bụi, con người tội lỗi được ví như tro bụi. Cho nên người tội lỗi sẽ bị tiêu hủy thành bụi đất như Ngôn sứ Edêkien loan báo Sấm ngôn : « Vì ngươi chồng chất tội….Ta cho phát ra một ngọn lửa thiêu rụi ngươi; Ta biến ngươi thành tro bụi trên mặt đất…»(Ed 28, 18)…
• Tro bụi biểu hiện sự khiêm tốn bé nhỏ, Tổ Phụ Abraraham nhìn nhận mình trước Thiên Chúa : « con chỉ là thân tro bụi.. » (St 18, 2)
• Tro bụi được sử dụng để nói nên sự thống hối : Vua và Dân thành Nivive xức tro để tỏ lòng thống hối vì lỗi lầm mà mình đã phạm, xin Thiên Chúa xót thương (x. Gn 3, 6), Gíop cũng biểu lộ lòng thống hối : « trên tro bụi, con sấp mình thống hối ăn năn (G 42, 6)
• Tro bụi nói lên sự buồn phiền đau khổ : Thamar bị khinh chê đã xức tro trên đầu (x. G, 42, 6 ; Gn 3, 6 ; Mt 11, 21); Khi nguười Do Thái lo sợ trước cái chết đe dọa ( Es 6, 1-4..) Tro bụi với sự biểu hiện lòng hối tiếc khi phạm tội (cf. Judith 4, 11-15 ; Ézéchiel 27, 30)…
Mùa Chay Thánh bắt đầu bằng Thứ Tư Lễ Tro – ngày được gọi là ngày “Bụi Tro” bởi vì trong ngày này, người tín hữu lãnh nhận tro được ghi hình thánh giá trên trán. Nghi thức xức tro trong ngày đầu Mùa Chay đã bắt đầu vào thời Ðức Giáo Hoàng Grêgrôriô Cả (590-604). Ngày “Bụi Tro” có nguồn gốc từ “Dies Cinerum” trong Sách Lễ Rôma và được tìm thấy trong quyển Sách Lễ Grêgôriô. Với tất cả ý nghĩa của tro bụi trong Thánh Kinh, việc lãnh nhận tro trên trán là dấu chỉ nhắc nhở sự chết và sự ăn năn, ý thức thân phận mỏng dòn như bụi đất, sám hối vì những lầm lỗi mà mình phạm. Nghi thức xức tro được đưa vào phụng vụ Tây Phương vào thế kỷ 10, và được phổ biến rộng rãi trong Giáo Hội tại Công Ðồng Benevento năm 1091.
Khi xức tro lên trán người tín hữu, Thừa tác viên kêu gọi sự sám hối của người muốn nhận lãnh tro và khiêm tốn nhìn nhận mình thấp hèn : « Ngươi là bụi đất, và sẽ trở về với bụi đất.” » (St 3, 19), hay Thừa tác viên dùng lời kêu gọi ý thức mình tội lỗi, sám hối và canh tân đổi mới theo Tin Mừng với lời mà Chúa Giêsu đã kêu gọi: « Hãy sám hối và tin vào Tin Mừng” (Mc 1, 15)
Con người dù trong thân phận thấp hèn yếu đuối như tro bụi, nhưng qua cử chỉ khiêm tốn nhận tro với Dấu Thánh Giá được ghi trên trán, dấu tượng trưng cho ấn tín thánh mà người Tín Hữu lãnh nhận khi lãnh phép rửa tội. Dấu giải phóng khỏi tội, qua dấu đó, người tín hữu được liệt vào con cái của Thiên Chúa (x.Rm. 6,3-18). Đó là dấu chỉ con người trở về với bụi đất. Nhưng trong bụi đất, nhờ Đức Kitô qua cái chết và phục sinh với thập giá, con người sẽ tham dự vào vinh quanh với Ngài.
Cho nên việc lãnh tro cũng được coi như là dấu chỉ của sự trở về trong vinh quang khi chúng ta được lãnh nhận làm con cái của Thiên Chúa đã được diễn tả trong Sách Khải Huyền, vinh quang với Chiên chiến thắng là Đức Kitô khải hoàn, như Enzo Bianchi đã suy niệm về Tro bụi : « … Vâng, đón nhận tro chúng ta ý thức rằng : Lửa tình yêu Thiên Chúa đã thiêu rụi tội lỗi, đốt cháy bởi lòng thương xót của Ngài… hay nhìn tro, mang ý nghĩa tuyên xưng Đức tin vào mầu nhiệm Pascale : « một ngày chúng ta sẽ là tro bụi, nhưng được dành để Phục sinh.» ( Donner sens au temps, Bayard (2004)
Cho nên thật là ý nghĩa trong ngày thứ tư đầu mùa chay, khi lãnh nhận tro, chúng ta nhớ lại lời dạy của Đức Thánh Cha Gioan Phaolo II : « Việc đặt tro rõ ràng và một cách nhấn mạnh đến thân phận thụ tạo, nhìn nhận mình hoàn toàn lệ thuộc vào Tạo Hóa. Hành động khiêm tốn lãnh nhận tro thánh trên trán… ngược lại hoàn toàn với cử chỉ kiêu ngạo của Adam và Eva, bởi sự bất tuân phục, đã phá hủy mọi quan hệ tình bạn hữu với Thiên Chúa tạo hóa » (Thứ tư Lễ Tro 1998).
Xức tro nhận mình yếu đuối, sám hối lỗi lầm, nhưng cũng tuyên tín rằng sẽ được tìm thấy, gắn liền lại tình yêu, tình bạn hữu với Tạo Hóa bởi dấu thánh gía…
Vâng, với tro bụi, chúng ta nhìn nhận thân phận bất toàn, sám hối lầm lỗi, tro bụi với Dấu Thập Gía – trở nên dấu vinh quang….
Lm. Vinh Sơn.
